NHƯ THIẾU NỮ ĐÃ VÀO CHÙA XUỐNG TÓC

 (Gửi nhà thơ Đặng Xuân Xuyến)

ĐẶNG XUÂN XUYẾN và NGUYỄN THANH LÂM

Lọc ra chừng 8 bài thơ viết về biển của Nguyễn Thanh Lâm để bình riêng BIỂN CỦA NGUYỄN THANH LÂM trong RỪNG XANH MƯA là một việc làm khéo léo. Và bài bình đã làm bật lên cái ý “Thơ ông viết về biển, bài nào cũng tươi rói cảm xúc, cũng được cảm nhận bằng một tình yêu trong sáng, thánh thiện của cõi Thiền”

Nhưng có lẽ vì bị ám ảnh bởi sự thánh thiện của cõi Thiền nên Đặng Xuân Xuyến đã không dưới 2 lần khen Nguyễn Thanh Lâm:

1/ “với Nguyễn Thanh Lâm thì biển không chỉ dịu dàng như thiếu nữ tuổi dậy thì mà còn đẹp hơn thế, khi ông phát hiện: biển trong mưa thật đẹp, đẹp trắng trong, tinh khiết “Như thiếu nữ đã vào chùa xuống tóc”, chỉ nên chiêm ngưỡng bằng tâm thể thánh thiện của cõi Thiền. Vẻ đẹp ấy đã khiến nhà thơ và cõi phàm trần “trở bệnh tương tư”, “ngẩn ngơ” tiếc nuối:

Biển lại mưa

Như thiếu nữ đã vào chùa xuống tóc

 

2/ Khi mưa tạnh, biển trở lại hiền hòa, êm dịu, thì dưới lăng kính lãng mạn của nhà thơ, biển đẹp như “cô gái mới vào chùa chưa xuống tóc”, còn nguyên nét ngây thơ, trong sáng của tuổi mới lớn. Nét đẹp ấy mơn mởn những phồn thực mà hồn nhiên, sáng trong, lặng thầm của hương trinh nữ, làm xuyến xao nhà thơ với miền cảm mến thanh tao, không vẩn nét phàm trần, khiến những trăn trở, nghĩ suy của nhà thơ về trách nhiệm với cuộc đời trở nên an nhiên, tự tại:

 

Lòng tôi rỗng không ngắm biển
Tóc trắng trên đầu lặng sóng
Mắt khép hờ lỏng then quá khứ - tương lai
Hồn nhiên nhịp thở
Hương hạnh phúc dâng đầy

Liệu các thiếu nữ đã vào chùa xuống tóc có “đẹp trắng trong, tinh khiết, có còn nguyên nét ngây thơ, trong sáng của tuổi mới lớn...” không?

Không xét đến, những người đi tu, nếu là nam thì theo dân gian, đa phần đều là “trốn việc quan đi ở chùa”,  mang danh tu hành hoặc nương nhờ, lánh vào cửa Phật để “trốn việc quan” (như phu phen, tạp dịch, thuế má, lính tráng, thậm chí trốn trọng tội đã vi phạm ngoài đời... nói chung). Chính vì thế một số triều đại phong kiến đã phải ra chính sách hạn chế người đi tu. Tác phẩm Sãi Vãi của Nguyễn Cư Trinh đã nói rõ điều này: Sãi nói mình là người đi tu bất đắc dĩ, đầu Phật cốt để "khỏi xâu, miễn thuế", nay thấy Vãi "thanh tân, đẹp đẽ" nên muốn rủ Vãi "tu hoài, tu hủy". Bị trách mắng, bị cự tuyệt, Sãi chẳng cần dấu diếm, bày tỏ hết cái chân tướng "hổ mang" của mình ra...

Còn các thiếu nữ đã xuống tóc đi tu như trong thơ Nguyễn Thanh Lâm và trong lời bình của Đặng Xuân Xuyến thì văn học nước nhà cũng đã có không dưới ba nàng nổi danh:

Truyện Quan Âm Thị Kính cốt tả đức tính nhẫn nhục và lòng từ bi của bà Thị Kính, vì đó mà sau này bà trở thành Phật Quan Âm. Nhưng người con gái nết na, xinh đẹp ấy  cũng vì bị nghi oan âm mưu giết chồng, bị nhà chồng mắng chửi và đuổi về nhà bố mẹ đẻ nên quá buồn tủi, bèn giả trai đến tu ở chùa Vân (Vân Tự), được đặt pháp danh là Kính Tâm.

Hàng loạt ca khúc nổi tiếng ‘’Chuyện tình Lan và Điệp’’ viết về đôi trẻ yêu nhau nhưng bị số phận đớn đau chia uyên rẽ thúy, được nhiều người ví như  Romeo và Juliet hay Lương Sơn Bá và Chúc Anh Đài của Việt Nam, lấy nguồn từ tiểu thuyết ‘’Tắt lửa lòng’’ của nhà văn Nguyễn Công Hoan. Cô thiếu nữ Lan ôm mối tình tuyệt vọng bỏ nhà đến chùa để cắt tóc đi tu và rồi kết cục:

‘’ Đời Lan khác chi,

Như một cành hoa xuân hương sắc sớm phai mau

Một đêm gió mưa bên ngọn đèn quạnh hiu

Lan đã cướp linh hồn

Ngoài xa từng tiếng cú kêu sương nghe thê lương

Gió than não nề trong màn đêm nghe đau thương

Từng hồi chuông ngao ngán ngân dài như khóc than,

Tiễn một linh hồn’’

 

Một chú tiểu cũng  tên là Lan trong “Hồn bướm mơ tiên” của Khái Hưng là một cô gái vì lý do đặc biệt mà phải cải nam để tu hành. Giả trai rồi mà chú tiểu Lan vẫn còn xinh đẹp đến nỗi chàng sinh viên Ngọc, lần đầu lên chùa gặp mặt đã phải thắc mắc: "Quái lạ! Sao ở vùng nhà quê lại có người đẹp trai đến thế, nước da trắng mát, tiếng nói dịu dàng tr0ng trẻo như tieengscon gái”.  Và rồi Ngọc đã nhanh chóng phải lòng Lan. Và sự có mặt của Ngọc đã đánh thức trong Lan cái gọi là tình yêu, gieo vào tim nàng những tiếng yêu êm ả.

 

Vì vậy ví von

Biển lại mưa

Như thiếu nữ đã vào chùa xuống tóc

 

Không hẳn là trắng trong tinh khiết như nhà thơ và cả người bình đã cảm hứng

 

Về Mưa biển, tôi nhớ nhà thơ nhà giáo Thúc Hà (Hà Thúc Chỉ) cùng dạy học ở Hải Phòng cùng thời với tôi có viết:

 Bỗng đâu mây kéo tối sầm

Con thuyền xa cũng khuất dần dặm khơi

 

Trong âm nhạc cũng có bài hát nổi tiếng Mưa trên biển vắng, vốn là một ca khúc tiếng Pháp được dịch lời sang tiếng Việt:

Mưa buồn mãi rơi trên biển xưa âm thầm

Ôi biển vắng đêm nao tình trao êm đềm

Cơn sóng nào, gợi lên nỗi đau trong em

Bao nhiêu chiều lang thang …. một mình

 

Xem ra thơ và nhạc về biển trong mưa không thật đẹp, đẹp trắng trong, tinh khiết mà buồn buồn, ấy là biển trong mưa không phải vào những hôm chớp bể mưa nguồn.

 

Thích bài bình của Đặng Xuân Xuyến thì viết thế thôi, Xuyến nghĩ sao?

 Thưa chú!

Đúng như chú đã chia sẻ nhưng cháu nghĩ đó là những hiện tượng đặc biệt được đưa vào văn chương, không thể là đại diện cho giới tu sĩ.

Cháu cũng đắn đo khá lâu mới viết đôi dòng cảm nhận về biển trong thơ của anh Nguyễn Thanh Lâm vì cháu không đủ sức để bình cả tập. Được chú thích bài viết và chia sẻ như thế này là cháu vui lắm rồi.

Chú gửi thêm cho cháu vài bài thư đi thư lại để cháu đưa dần lên trang.

Cháu kính chúc cô, chú luôn vui, khỏe, nhiều may mắn!

Cháu

Đặng Xuân Xuyến