NGHĨ VỀ HAI CÁI KẾT CỦA HAI CHUYỆN CCRĐ.

_______________________________________

“NHỮNG CHUYỆN CÓ THẬT VÀ BỊA ĐẶT CỦA TÔI” kỳ 8 kết thúc phần I truyện dài và cũng là kết thúc cuộc CCRĐ ở quê choa của tác giả.
Hai sự kiện kết thúc về ông trời con Đội trưởng và cô gái nông dân rễ chuỗi chị Hiên để lại hai dấu đậm trong tâm trí người đọc khiến tôi không thể không nghĩ về cái kết cũng của ông trời con, đội trưởng Cự và một loạt các cô gái rễ chuỗi trong “BA NGƯỜI KHÁC” nổi danh của Tô Hoài.
1 – Đội trưởng trong chuyện của NQ Lập xuất thân từ một gia đình phu kiệu, nghiện thuốc lào một cách quái đản có một không hai trên, một con người đầy tính gian manh hèn hạ, đểu cáng, dâm ô và tàn bạo với cách phát minh oai hùng về tuyên bố tử hình bọn phản động bằng việc đập vỡ điếu cày và thích xử tử bọn phản động bằng dao cùn chém cổ. Cứ một nhát chém là một lần hô đả đảo và muôn năm, hô đến rát họng cổ vẫn chưa lìa.

Vậy mà sau sửa sai:
“Đội trưởng được vội vã đưa lên huyện, đề phòng quần chúng nổi khùng sau sửa sai, một ngày sau ông biến mất tăm, đi đâu không biết, không một ai quan tâm, như là chưa hề có ông ở trên đời. Chỉ có ba tôi biết Đội trưởng đi đâu nhưng ông không nói. Đội trưởng rời khỏi huyện vào ban đêm, gặp ba tôi ở cổng uỷ ban huyện, Đội trưởng đi giật lùi, nói tui vô can nha đồng chí Đạng, huyện uỷ nói rồi tui vô can, dứt lời ông ù té chạy, phút chốc biến vào đêm đen.”
– Cái kết về đội trưởng Cự trong “Ba người khác của Tô Hoài” lắt léo hơn. Cự là đội trưởng của ba trong số 12 anh đội của một đôi cải cách cũng điêu ngoa, tráo trở, lừa bịp, cửa quyền, hủ hóa, vô nhân tính, phi đạo đức nhưng lại vô cùng hèn nhát.
Sau CCRĐ, đội trưởng Cự vào mặt trận phía Nam rồi ra hàng địch, nghe đài Sài Gòn nói. Bên ta đã hạ quyết tâm tiêu diệt bằng được thằng phản bội ấy. Cả một trung đội sẽ tấn công, những chỉ một người trách nhiệm đặc biệt phải bắt sống hay là giết nó tại trận. Nhiều người giơ tay xin nhận lệnh, rồi chỉ có chiến sĩ đặc công đồng chí Quyết Thắng được vinh dự. Người đó là Vó, con bác trưởng thôn Diệc. Quyết Thắng được hơn mọi người, Quyết Thắng nói: “Tôi biết mặt thằng Cự, nó đã ở nhà tôi mà”.
Rồi:
“Một trận đánh chớp nhoáng đột nhập vào cơ quan chiêu hồi của ngụy ở giữa Sài Gòn. Quyết Thắng đã rút dao chém đứt cổ Huỳnh Cự trong đám loạn quân tháo chạy. Lại còn xách được cái đầu Cự đem về làm bằng.”
Câu chuyện anh dũng cứ được kể lại mãi, không biết thực hay hư thế nào.”

Thoạt xem, người đọc có cảm tưởng, ngòi bút của Nguyễn Quang Lập đã nhẹ tay với tên Đội trưởng nghiện thuốc lào nặng. Y được đưa về huyện an toàn rồi được huyện ủy nói là vô can. Cái hình ảnh “biến vào đêm đen” khiến ta dễ hiểu nhầm: cái đêm đen ấy rồi sẽ qua đi vì hết đêm đen thì mặt trời sẽ lại mọc! Nhưng bình tâm nghĩ lại, ta bỗng nhận ra: Cái đêm đen đó không thể gọi là có hậu vì tiền đồ của y cũng chỉ còn là cái đêm đen mù mịt như cái đêm đen của chị Dậu trong Tắt đèn của cụ Ngô Tất Tố mà thôi!
Còn chuyện đội trưởng Huỳnh Cự sau này hồi chánh tại miền Nam và bị một người dân trong làng tìm giết trả thù , mặc dù “không biết thực hư thế nào”, thoạt nghe tưởng là “ác giả ác báo” nhưng nghĩ lại, ta thấy Tô Hoài có phần nào muốn bào chữa cho một cơ chế: CCRĐ, nó không quá tệ thế đâu, chẳng qua vì những kẻ xấu như đội trửơng Cự, và đám này trước sau gì cũng phản bội lại đồng chí đồng đội của mình thôi!
Hai cái kết đều hư hư thực thực nhưng cái kết của Nguyễn Quang Lập gần với dân gian hơn. Người đọc bình dân có thể nói: Đội trưởng điếu cày không bị người trả thù nhưng biết đâu nó sẽ bị Trời đánh như Lý Thông trong cái màn đêm đen tối ấy!

2 – Cái kết dành cho Hiên, cô gái chuỗi trong truyện của Nguyễn Quang Lập cũng khác cái kết dành cho các cô gái nông dân chuỗi rễ trong truyện của Tô Hoài:
- Chị Hiên trong truyện của NQ Lập thì: “ đóng cửa chặt suốt ba ngày không dám bước ra khỏi nhà, rồi Ba tôi tưởng chị tự tử, đạp cửa xông vào, chị quì sụp vái lấy vái để, nói ôi cậu Đạng ôi… tui đả đảo tui… tui đả đảo tui. Từ đó về sau chị đổ bệnh tâm thần”
Rồi:
“Chừng ba tháng sau bụng chị phình to, ngày ngày chị ngồi ngạch cửa nhìn ra đường, hễ ai đi qua là chị đấm bụng bùm bụp, nói tui đả đaỏ tui, tui đả đảo tui. Có lẽ chị đấm bụng dữ quá, cái thai phải tòi ra khi chưa đầy sáu tháng. Khắp Thị trấn đồn ầm lên chị đẻ ra cái điếu cày.”
- Còn các cô gái chuỗi rễ của Tô Hoài thì gần như tất cả không những bình an vô sự mà còn được đội sửa sai cho ký vào đơn tố cáo anh đội Bối (Tôi-Tô Hoài?):
“Tôi được đưa xem cái đơn. Tôi nảy đom đóm mắt – Những đêm đi gác, ở trong lều, đã chung cha với những ai, nằm ngồi thế nào, ai bằng lòng, ai bị đè ra, ôi chao, ở những bờ tường, những bụi chuối… Đơn lại tố cáo tôi đảng viên giả có chữ ký của Cự – đội trưởng cải cách. Thế có chết không, nó cho húp nước đường lại tống theo quả lửa. Bao nhiêu tên ký, trông hoa lên những Gái, những Nụ, những Má, những Tôm, những… Chẳng biết trong đám chữ ký tíu tít có Duyên, có Đơm không. Dưới tờ đơn có chữ ký của đội trưởng, đội phó sửa sai xác nhận và đề nghị kiểm điểm một đệp những cuộc họp tố cáo các xóm Am, xóm Chuôm, xóm Đìa và cả những xóm tôi chưa đến bao giờ.”

Cái kết Tô Hoài dành cho các cô gái rễ chuỗi này có lẽ đúng với thực tế sửa sai. Một cái kết chỉ hài hước đôi chút nhưng nhẹ như bấc trong lòng người đọc. Cái kết của Nguyễn Quang Lập dành cho Hiên có thể không đúng lắm với thực tế sửa sai. Nó nặng như chì nhưng đọng trong lòng người đọc sâu hơn, bền hơn. Nó khiến người đọc liên tưởng tới hình ảnh quả báo ghê rợn dành cho mẹ con Cám trong chuyện Tấm Cám rất gần gũi với dân gian. 
Tôi thích hai cái kết của “NHỮNG CHUYỆN CÓ THẬT VÀ BỊA ĐẶT CỦA TÔI” hơn hai cái kết của “BA NGƯỜI KHÁC” mặc dù tôi yêu đắm đuối văn chương cụ Tô Hoài từ cái thuở “Dế Mèn phiêu lưu ký” hơn nửa thế kỷ nay!

Trả lời
•  
bác phân tích cực hay và xác đáng. Tuy nhiên hai kết của bọ chỉ là kết của hồi 1, câu chuyện này gồm 5 hồi, và Đội trưởng và chị Hiên sẽ có dịp xuất hiện, không biết số phận cuả họ thế nào, xin xe xem hồi sau sẽ rõ, hi hi
Bởi: NGUYỄN QUANG LẬP ngày 30.11.2009 
lúc 2:52 chiều