ĐƯỜNG DÀI
(THƠ ĐẶNG XUÂN XUYẾN):
MỘT CHUYỆN TÌNH BUỒN ĐẸP
SAU LÚC HOÀNG HÔN
*
ĐƯỜNG DÀI
- Yêu mến tặng Huyền Thương -
.
- Đừng mà.
Ở lại đi em
Ngoài kia
Trời đã buông rèm từ lâu.
.
- Chúng mình đến chẳng được đâu
Anh còn khuấy sóng bể dâu làm gì
Thôi thì cứ để em đi
Mười lăm năm nữa còn gì nét xuân
Anh dù vì nghĩa, chả cần
ngó ngơ chi lũ dở đần dở khôn
Trái tim
sợ lắm bước dồn
Thôi.
Em về.
Kẻo lời đồn
khổ anh
Nhà nghèo
duyên phận mỏng manh
Em neo chữ nghĩa chữ tình với son
Anh dù chẳng vợ còn con
Cố chen em chỉ nước non phận hèn
Dằn lòng rồi cũng phải quen
Thôi.
Em về
kẻo
mờ đèn
phố xa
.
- Ờ ...
Thì...
Em trở lại nhà
Khăn đây
em quấn
Ngõ xa
đường dài.
*.
Hà Nội, đêm 13 tháng 05.2017
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
LỜI BÌNH:
ĐƯỜNG DÀI, bài thơ mới nhất của Đặng Xuân Xuyến không dài
Nhưng bây giờ hiển nhiên là
hoàng hôn đã tắt vì “trời đã buông rèm từ lâu” và cô gái xem chừng tỏ ý
muốn ra về khiến chàng trai vội vã van xin nằn nỉ:
- Đừng mà.
Ở lại đi em
Ngoài kia
Trời đã
buông rèm từ lâu.
Cái hay trong câu nài nỉ này
cho ta thấy, có thể cô gái đã nói, trời tối rồi, em về đây kẻo muộn. Nhưng
chàng trai lại vin vào đó để bảo nàng: trời tối đã lâu rồi, em về làm gì, anh
không muốn em trong “cảnh khuya thân gái dặm trường” nên anh mong “Ở lại đi
em”!
Và chàng đã được cô gái trả
lời:
Chúng mình
đến chẳng được đâu
Anh còn
khuấy sóng bể dâu làm gì
Một câu nói dấu bên trong một
hơi thở nhẹ buồn báo hiệu những cảnh ngộ éo le của đôi lứa. Chúng mình không
thể đến được với nhau đâu, anh bảo em ở lại cùng anh trong đêm nay có khác gì
khuấy sóng bể dâu.
Và để chứng minh rằng mình nói
đúng, cô gái lần lần nhắc chàng trai nhớ ra những cảnh ngộ éo le đó.
Trước hết, cô không ngần ngại
tự bảo mình không còn trẻ trung gì nữa:
Mười lăm năm
nữa còn gì nét xuân
Hiểu theo cách nói của dân
gian, hẳn cô đang chừng ba mươi tuổi và trong vòng 15 năm nữa trong cô sẽ không
còn một nét xuân thì nào nữa. Thế thì ở lại đêm nay để rồi sẽ đến với nhau làm
gì khi em đã là gái đang về già.
Và để làm rõ hơn cho lý do từ
chối này, cô nói tiếp:
Anh dù vì
nghĩa, chả cần
ngó ngơ chi
lũ dở đần dở khôn
Trái tim
sợ lắm bước
dồn
Thôi.
Em về.
Kẻo lời đồn
khổ anh
Em cảm ơn anh là người tình
nghĩa, chả ngại gì miệng tiếng người đời với biết bao kẻ dở đần dở khôn nhưng
em không muốn anh sẽ phải khổ vì những lời đồn đại thị phi không đẹp
ấy.
Là bạn gái của chàng trai,
chắc cô gái đã biết có lần anh đã mượn thơ để nói rằng:
Sợ gì danh
phận hư hao
Sợ gì thiên
hạ trông vào nhỏ to
Sợ gì nhỉ?
Chẳng phải lo!
Trai đơn gái
lẻ … nhỏ to bằng thừa!
Và vì đã biết chàng là thế, cô
phải nói ra luôn cái lý do nữa cho thêm sức nặng. Ấy là thân phận của cô:
Nhà
nghèo
duyên phận
mỏng manh
Và thân phận của chàng:
Anh dù chẳng
vợ còn con
Nên em biết anh yêu em và em
cũng yêu anh. Nhưng cạp hai cảnh đó với nhau thì sao cho được. Vì vậy, em chỉ
xin:
Em neo chữ
nghĩa chữ tình với son
Vâng! Em xin nợ anh chữ nghĩa
chữ tình và chữ sắt son. Nhưng em chỉ có thể cắm chặt những chữ ấy vào đáy
lòng, không để cho nó trôi đi còn đến với anh thì không thể được, vì:
Cố chen em
chỉ nước non phận hèn
Chen vào cuộc sống của anh, dù
nay anh không còn người vợ cũ nữa nhưng còn con anh, làm thế khác nào phá vỡ sự
bình yên trong ngôi nhà này, phá vỡ hạnh phúc con anh đang có và làm thế, khác
nào tự em chuốc lấy cái phận hèn vào mình.
Dứt lời, cô gái quyết định:
Dằn lòng rồi
cũng phải quen
Thôi.
Em về
kẻo
mờ đèn
phố xa
Không thấy có nước mắt nhưng
câu thơ có 8 tiếng mà xẻ ra thành 5 nhịp nghe nấc lên những tiếng
nghẹn ngào khi cô gái dằn lòng mình để nói lời cuối và khi cô tự vẽ nên cái
cảnh lạc lõng cô đơn buồn tủi của mình khi sẽ ra về trong cảnh “mờ đèn phố xa”.
Cách viết câu thơ 8 tiếng
thành 5 dòng này có thể coi là một cách tân rất thành công của Đặng Xuân Xuyến
về cách xẻ tiếng của câu thơ lục bát ra thành nhiều nhịp để diễn tả tâm trạng
trữ tình của nhân vật trong thơ. Thành công này không chỉ một lần trong lời
thoại của cô gái mà còn trong 2 lần lời thoại của chàng trai.
Nếu như khi nằn nì bạn gái
đừng về, cả hai câu thơ chỉ bị cắt thành thành 4 nhịp:
- Đừng mà.
Ở lại đi em
Ngoài kia
Trời đã
buông rèm từ lâu.
Thì trong lời thoại cuối, khi
cô gái nhất quyết dằn lòng ra về, câu lục xẻ ra 3 nhịp và câu bát xẻ ra 4 nhịp
- Ờ ...
Thì...
Em trở lại
nhà
Khăn đây
em quấn
Ngõ xa
đường dài
Khiến câu nói như mắc nghẹn
trong cổ họng nhưng phải cố nói cho xong trong nỗi đau đành khoanh tay đón chịu
duyên phận và nghĩ tới cảnh người con gái mình yêu sẽ lầm lụi ra về mà không
thể làm gì hơn một việc là chỉ đưa một chiếc khăn để nàng quấn cho đỡ lạnh trên
ngõ xa đường dài trong khi chính chàng đang thấy lòng mình tràn ngập hơi lạnh
giá ở trong căn phòng sắp vắng bóng nàng, đúng như cảnh trong thơ Thế Lữ từ thế
kỷ trước:
Ai lau nước
mắt cô mình?
Dưới đây duy
có một mình ta thôi.
Cầm khăn
lòng những bồi hồi,
Lệ ta cũng
chửa ai người lau cho.
Có thể nói, ĐƯỜNG DÀI là một
bài lục bát hay nhất trong các bài lục bát của Đặng Xuân Xuyến mà tôi đã đọc.
Tiếng thơ dịu êm như từng hơi gió nhẹ thổi nỗi buồn của đôi trai gái hòa tan
vào trái tim người đọc.
Trong bài thơ, ta thấy cô gái
rất nặng lòng với chàng trai, hẳn trong lòng cô cũng âm vang nỗi tiếc khi phài
về:
Còn đêm nay
nữa, anh đi,
Lượng vàng
không tiếc, tiếc khi ngồi kề (Ca dao)
Lượng vàng không tiếc nhưng
tiếc những khi ngồi kề bên anh nên em sẵn sàng cam chịu sẽ neo tình yêu của anh
vào tận đáy lòng nhưng không thể sống lứa đôi cùng anh vì lo sợ đường dài sẽ
còn có biết bao ngăn trở.
Chàng trai cũng rất yêu cô gái
và hẳn chàng rất biết:
Còn đêm nay
nữa, mai về
Lạng vàng
không tiếc, tiếc kề môi son (Ca dao)
Lạng vàng không tiếc nhưng
tiếc những giây phút được kề môi son nên anh tôn trong những suy nghĩ của em mà
chỉ dám ngỏ lời muốn níu kéo
Đừng mà.
Ở lại đi em
Nhưng rồi anh vẫn ngậm ngùi để
em được tự giải thoát:
- Ờ ...
Thì...
Em trở lại
nhà
Dù anh đau xót quặn lòng biết
rằng em sẽ lạnh lùng buồn tủi trên ngõ xa đường dài đêm nay.
Ôi! ĐƯỜNG DÀI! Đó đâu chỉ là
lối đi về của em tối nay mà đó chính là đường đời còn thăm thẳm nhiều hệ lụy
trắng đen mà anh và em, chúng ta rất dễ dàng bị đánh gục trong khoảnh khắc khi
chúng ta cảm thấy bất lực không vượt qua được những trở ngại trên con đường dài
đó.
Tôi, người yêu bài thơ này
không có lạng vàng nào để tiếc nhưng rất tiếc cho cô gái và rất tiếc cho cả
chàng trai.
Với cô gái, ta hãy bình tâm
xem lại hai lý do chính cô gái đưa ra để em về kẻo phố xa đèn mờ.
Lý do thứ nhất:
Mười lăm năm
nữa còn gì nét xuân
Tiếc cho cô sao không nhớ tới
cô gái “Phiếu hữu mai” (Mai rụng) trong Kinh thi, một cô gái muộn chồng, nhưng
trong trái tim luôn khát khao mong sớm đạt được nguyện ước “có chàng, có thiếp,
như đũa có đôi”:
Mai em đã
bắt đầu rơi
Mười phần
hương sắc chỉ vơi ba phần
Ai người
quân tử cầu thân
Trầu cau
ngày tốt Tấn Tần kề vai
Một tình cảm thật táo bạo tựa
như “cọc đi tìm trâu” nhưng thật đáng quý biết bao cô gái “Mai rụng” đó. Còn cô
gái trong thơ Đặng Xuân Xuyến, bây giờ đang ngồi kề bên chàng trai rất yêu
mình, năn nỉ cô ở lại cùng chàng nốt đêm nay nhưng sao cô cứ một mực đứng lên
vì sợ đường dài
Lý do thứ hai:
Nhà
nghèo
duyên
phận mỏng manh
Em neo chữ
nghĩa chữ tình với son
Anh dù chẳng
vợ còn con
Cố chen em
chỉ nước non phận hèn
Ôi sao cô lại yếu lòng đến
thế? Tiếc cho cô không nhớ ra cô gái trong “Bần nữ thán”. Cô ấy cũng rất nghèo
và vì nghèo nên chẳng được ai ngó ngàng tới, mặc dầu cô ấy thông minh, giỏi và
đẹp:
Vì một nỗi
thua tiền, thua bạc,
Hóa cho nên
thua sắc, thua tài
Nhưng sau bao lời tâm sự buồn
than, cô gái nghèo ấy đã nhận ra ngay rằng mình chỉ:
Giận duyên
nói bấy nhiêu lời
Rồi vững lòng tin vào phẩm giá
của mình, của một cô gái nhà nghèo trước cảnh đời:
Ngọc lành
còn đợi giá cao,
Rồng còn uốn
khúc ở ao đợi thì
Còn cô, cô gái trong thơ Đặng
Xuân Xuyến, ngọc lành đâu còn phải đợi giá cao? Chàng trai ngồi kề bên cô đang
năn nỉ níu kéo cô ở lại bên chàng, sao cô vẫn mặc cảm về “Nhà nghèo duyên
phận mỏng manh” của mình mà dằn lòng đứng lên như thế?
Với chàng trai, chàng yêu nàng
đến thế mà sao lại cố nói cho xong những lời nghẹn đắng trong lòng:
- Ờ ...
Thì...
Em trở lại
nhà
Khăn đây
em quấn
Ngõ xa
đường dài
ĐƯỜNG DÀI! Sao lại sợ đường
dài đến thế mà không nhớ tới câu:
Đường dài,
ngựa chạy biệt tăm,
Người thương
có nghĩa, trăm năm cũng về
Để mà níu bằng được đôi chân
cô gái ở lại nốt đêm nay cùng nhau thỏa nguyện:
Tơ tằm đã
vấn thì vương,
Đã trót dan
díu thì thương nhau cùng.
Chính vì thế, bài thơ ĐƯỜNG
DÀI của Đặng Xuân Xuyến có thể coi như một chuyện tình nhỏ bé và đơn giản nhưng
chan chứa nỗi buồn nhưng là nỗi buồn rất đẹp xuất phát từ hai trái tim sâu thẳm
yêu nhau nhưng chưa đến được với nhau thành đôi lứa vì chưa bước qua được những
rào cản. Một chuyện tình buồn đẹp như câu thơ của Hồ ZDếnh:
Đời chỉ đẹp
những khi còn dang dở (Ngập
ngừng).
Câu thơ cụ ZDếnh hay quá khiến
tôi hy vọng rằng, những lời của chàng trai và cô gái trong bài thơ ĐƯỜNG DÀI
của Đặng Xuân Xuyến chỉ là mấy câu buồn đẹp sau lúc hoàng hôn. Rồi đêm nay sẽ
qua, ngày mai đẹp ánh ban mai sẽ đến, họ sẽ lại ngồi kề bên nhau để cho chuyện
tình buồn đẹp của hai người sẽ mất đi chữ buồn mà chỉ còn lại chữ đẹp.
*
*
Sài Gòn, 15 Tháng 05.2017
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét