NGÀY NÀY NĂM XƯA:

30-11-1669: Ngày sinh nhà châm biếm vĩ đại Suýp Giônathan (Jonathan Swift). Ông sinh ra tại Ailen, gốc người Anh và qua đời ngày 19-10-1745. Cuốn tiểu thuyết bất hủ Guliơ du ký đã làm ông nổi tiếng trên thế giới

 Jonathan Swift: người khổng lồ của nhân loại

Gần ba thế kỷ biến mất khỏi thế gian, cuộc đời của tác giả Gulliver Du Ký vẫn còn là một điều bí ẩn. Ông vĩ đại không chỉ trên cương vị một nhà văn mà còn vì những tư tưởng tiến bộ đi trước thời đại.

Jonathan Swift: người khổng lồ của nhân loại

Đầu thập niên 20 của thế kỉ 17, có một cô gái vướng vào chuyện tình cảm với một người đàn ông hơn cô hai mươi tuổi. Cô rơi vào cuộc tình cháy bỏng với ông ở London rồi lại theo ông đến Dublin. Ông thu hút cô đầy mạnh mẽ mà không hề cam kết bất cứ điều gì. Ông khăng khăng cho rằng mối quan hệ của họ nên được giữ bí mật. Họ cách xa nhau phần lớn thời gian và giao tiếp thông qua những lá thư. Đôi khi cô gần như tuyệt vọng khi ông dường như đang tìm cách từ chối cô.

"Em cam đoan là em có thể đã buồn đến mức chẳng thiết sống, còn hơn là những lời lẽ cay độc của ông". Tuy nhiên cũng có lần ông đáp lại thư theo cách mà cô muốn. "Hãy yên tâm", ông tuyên bố, "rằng không ai trên đời từng được yêu thương, tôn vinh, quý trọng, sùng bái bởi những người bạn của họ mà bởi chính bản thân họ". Bất cứ khi nào ông viết như thế, cô hẳn sẽ rất vui lòng ˗ "ông ngày càng biết cách thể hiện rồi đấy, em sẽ không bao giờ cãi vã nữa nếu em có thể chịu đựng được". Trong một thời gian, họ bí mật gặp nhau mỗi tuần một lần tại nhà riêng của ai đó ở Dublin.

Họ có một thứ mật mã riêng cho những lá thư. Người đàn ông gợi ý rằng "một cơn đột quỵ vì ˗ ˗ ˗ – đã nói lên tất cả". Từ đó trở đi dấu gạch dưới xuất hiện ngày càng dày trong những lá thư: "Tôi đã chờ đợi trong mòn mỏi cả ngày vì những tiếng thở dài và đêm đêm với những mộng tưởng hão huyền về ˗, ˗, ˗, ˗". Chỉ mình họ hiểu những từ trong dấu gạch.

Rõ ràng, từ cà phê cũng là một trong số những đoạn mật mã. Trong một vài lá thư viết bởi người đàn ông vài năm sau đó, từ "cà phê" ẩn chứa một lời gợi ý: "Tôi ước tôi đã tản bộ cùng em năm mươi lần quanh khu vườn nhà em, và sau đó, uống cà phê của em", "Tôi đã không uống cà phê kể từ khi xa em, và cũng không có ý định làm điều đó cho đến khi gặp lại em, không có thứ gì đáng để uống ngoài của em". "Nếu không có sức khỏe, em sẽ mất hết tất cảm ham muốn đối với cà phê". Có lúc sự thiếu vắng những tách cà phê của cô khiến ông thấy khó chịu đến mức bế tắc trong khi đang sáng tác trên tư cách một nhà văn: "Tâm trạng của tôi không đủ dễ chịu để có thể sáng tác, vì tôi tin rằng uống cà phê mỗi tuần một lần là cần thiết".

Người đàn ông trong câu chuyện lãng mạn kỳ lạ này là Jonathan Swift, và cuốn sách ông đã cố gắng thực hiện khi ấy chính là Gulliver Du Ký. Ông thích trở thành một bí ẩn đối với tất cả mọi người, không chỉ đối với những phụ nữ trẻ, và ngay cả những người biết rõ ông nhất cũng phải bối rối bởi những mâu thuẫn bên trong ông. Một người bạn của Swift từng nói nhân vật trong câu truyện của ông "vô cùng kỳ lạ, nhiều góc độ, và khó hiểu" trong khi một người bạn khác gọi ông là "ông bạn viết bằng chữ tượng hình".

Swift tự xếp loại mình là một tiểu thuyết gia, nhà văn, nhà thơ, nhà văn châm biếm, người viết thơ thể thư và tiểu luận chính trị. Cả đời mình, ông chỉ thất bại ở hai điều ông mong muốn nhất: trở thành một người Anh trái ngược với sự thù ghét dành cho Ireland, và chức giám mục. Tên của ông được đặt theo tên của một ông Jonathan Swift nào đó đã qua đời trước khi ông ra đời. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy đó là cha ruột của Swift. Người y tá đã bắt cóc ông từ Dublin khi ông còn là một trẻ sơ sinh và đưa ông đến Anh cùng bà. Đáng ngạc nhiên là gia đình vẫn để cho Swift ở lại đó cùng bà trong nhiều năm. Cho đến khi được đưa trở lại Dublin, mẹ ông lại một mình đến Anh. Swift không gặp mẹ mình thêm một lần nào nữa cho đến tận khi trưởng thành. Ông sống cùng người chú cũng là người giám hộ của ông ở Dublin và được chi trả cho một nền giáo dục đắt tiền. Tuy nhiên Swift sau này đã tuyên bố ông được hưởng "sự giáo dục của một con chó".

Sự tức giận của Swift đối với những cư dân bản xứ Ireland thể hiện bằng những lời mỉa mai gay gắt rằng đó là "nơi khó chịu nhất châu Âu", "một cái chuồng chó bẩn thỉu, rách nát và tù túng", nơi ông hy vọng sẽ "chết. . .trong một cơn thịnh nộ, giống như một con chuột bị ngộ độc trong một cái lỗ". Hay "Chủ yếu tôi ghét và ghét cay ghét đắng loài vật được gọi là con người ấy, mặc dù tôi chân thành yêu John, Peter, Thomas…Tôi đã nhận được một tài liệu hướng đến một luận điểm chứng minh rằng định nghĩa về loài vật là sai. Điều đó chỉ có thể được thể hiện bằng khả năng của bộ não".

Ngay cả khi sự hận thù của ông với Ireland tan biến, có một thời gian Swift không thể đi lại trên đường phố của Dublin mà không mang theo vài người tùy tùng để bảo vệ mình khỏi sự tấn công cho đến khi công bố The Drapier's Letter – một sự nhạo báng về nỗ lực của Anh trong việc buộc giảm giá đồng tiền của Ireland được xuất bản dưới tên tác giả nặc danh, giống như phần lớn những gì Swift đã viết. Có lửa và chuông reo mừng ngày sinh của ông, và ông được coi là người phân xử tuyệt vời cho những phán quyết của mình.

Tuy nhiên điều biến Swift thành bất tử vẫn là câu truyện kinh điển vĩnh hằng dành cho cả người lớn và trẻ em trong Gulliver Du Ký – sự kết hợp giữa chất Robinson Crusoe của Daniel Defoe với giọng văn châm biếm hoàn hảo bằng tiếng Anh (và có lẽ bất kỳ ngôn ngữ nào). Người ta nhận ra hình ảnh của Gulliver ngã gục trên mặt đất dưới sức kéo của những người tí hon, ngay cả khi chưa từng đọc kiệt tác viết về anh chàng. Mặc dù chỉ trích quan điểm chính trị của Swift, George Orwell từng thú nhận đã đọc đi đọc lại không biết chán và xếp Gulliver Du Ký vào danh mục "sáu cuốn sách cần bảo lưu khi tất cả những cuốn khác đã bị phá hủy". Cho đến nay, ít nhất vẫn có hàng tá nhà xuất bản vẫn tiếp tục cho in cuốn sách mà danh tiếng của nó đã vượt xa khỏi cộng đồng các nước nói tiếng Anh.

Mặc dù về cơ bản là một người theo chủ nghĩa truyền thống, Swift đã luôn đi trước thời đại trên nhiều phương diện. Ông hoàn toàn ủng hộ sự giáo dục và sáng tác dành cho phụ nữ (khi đó họ bị cấm học Đại học). Ông đóng góp tích cực trong việc thúc đẩy công lý ở Ireland mặc dù ông căm ghét nơi này, và ông chủ trương tôn giáo khoan dung dẫu cho bản thân ông là một người theo Anh Giáo. Thái độ của Swift đối với nền y học đương thời thì ngược lại, ông được cho là một người hăng hái rèn luyện sức khỏe và thường đi bộ hoặc cưỡi ngựa thay vì ngồi xe. Ông phản đối chế độ nô lệ, điều mà phần lớn những người khác – ngay cả Daniel Defoe – cũng tán thành. Là một thành viên của giáo hội, ông chỉ đạt được chức danh trưởng tu viện Thánh Patrick (một trong hai nhà thờ lớn của Dublin). Trở thành một giáo sĩ đối với Swift cũng chỉ là một công việc bởi người ta trả tiền cho tài năng của ông trên những trang viết và những bài thuyết giảng trước công chúng.

Trên cương vị một tác giả văn xuôi, Swift cũng chứng tỏ sự xuất chúng của mình. Chẳng hạn như sự cấp tiến của ông thể hiện trong cuộc bút chiến với A Tale of a Tub đã lên tiếng biện hộ cho "vị thế tao nhã và cao thượng của hạnh phúc, được gọi là sự sở hữu nhờ bị đánh lừa một cách hoàn hảo, trạng thái yên bình thanh thản khi là một kẻ khù khờ sống giữa đám bất lương". Hoặc trong bài phát biểu thai nghén cho một tư tưởng như "chúng ta chỉ hiểu biết về tôn giáo đủ để khiến chúng ta thù ghét người khác, chứ chưa đủ để yêu thương lẫn nhau". Mục đích của Swift trong những bài thuyết giảng là khiến những con người có địa vị nhỏ bé nhất cũng hiểu được. Vì vậy, ông sẽ lớn tiếng đọc tác phẩm của mình cho đám gia nhân nghe để khi họ không hiểu, ông sẽ viết lại cho đến khi họ hiểu. "Tôi viết cho những người thô tục, nhiều hơn là cho những người có học" – Swift tuyên bố.

Có lẽ khía cạnh hấp dẫn nhất trong cuộc đời của Swift là những mối tình của ông, từ lời cầu hôn sớm dành cho Jane Waring, hay còn được biết đến với tên Varina (ông đã đặt những cái tên thi vị dành cho những người phụ nữ đặc biệt) cho đến mối quan hệ sâu sắc với Hester Johnson và Esther Vanhomrigh hay còn gọi là Stella và Vanessa của ông.

Swift đã làm thư kí bí mật cho một nhà ngoại giao về hưu người Anh trong suốt mười năm sau khi tốt nghiệp Đại học. Stella khi ấy mới lên chín là con gái người quản gia của gia đình và được sắp xếp chăm nom việc học hành bởi Swift. Khi trưởng thành, cô chuyển tới Dublin cùng Swift khi ông trở lại ở đó, và là người bạn thân thiết của ông trong suốt phần còn lại của cuộc đời. Mối tình vụng trộm của họ và những lá thư viết bằng thứ ngôn ngữ đặc biệt đã trở nên quá nổi tiếng đến nỗi thậm chí nhiều người còn cho rằng họ đã bí mật kết hôn. Tuy nhiên, cũng chưa có bằng chứng về một người thứ ba đã có mặt trong lễ cưới của họ.

Vanessa thậm chí còn trẻ hơn, qua những lá thư mà cô gửi riêng cho Swift cho thấy cô yêu ông nồng nhiệt. Swift thường hành hạ cô bằng những lá thư hồi âm chậm hoặc những câu trả lời không lãng mạn, mặc dù họ có gặp riêng nhau hay ít nhất cũng trao đổi những lá thư tình. Tuy nhiên những bóng hồng trong cuộc đời Swift đều ra khi ở độ tuổi khá trẻ. Stella qua đời khi mới ngoài 40 còn Vanessa mới ngoài 30. Trong đó, sự ra đi của Stella thực sự khiến Swift suy sụp. Ông bắt đầu viết về cái chết và mắc phải một hội chứng tâm thần khiến cho những ngày cuối đời quả thực là bi kịch khi ông không thể nói hay đi lại và bị mất trí nhớ.

Ngày 19/10/1745 Jonathan Swift tạ thế. Thể theo di chúc để lại, ông được chôn cất cạnh mộ của Esther Johnson và toàn bộ tài sản của ông được hiến tặng để thành lập một bệnh viện cho người tâm thần. Trong một tài liệu được tìm thấy, Swift đã tự viết những dòng chữ sẽ xuất hiện trên bia tưởng niệm của chính mình:

"Nơi đây yên nghỉ cơ thể của Jonathan Swift S.T.D [tiến sĩ thần học Sacrae] trưởng tu viện của Nhà thờ, nơi sự căm phẫn man rợ không còn giằng xé trái tim ông. Hãy lên đường, du ngoạn và bắt chước nếu bạn có thể, một nhà vô địch dũng cảm và kiên cường của tự do". Ai đó có thể đã viết thêm "và nhà văn vĩ đại".

Theo HẠ VŨ