231, GIÁO DỤC & CHUYÊN CHẾ

Bài viết của nhà giáo Chu Văn Sơn

1.

231 cái tát khiến học trò phải nhập viện. Và bây giờ cô giáo đang lãnh vô vàn cái tát của công luận cùng việc ra toà.

Cô có giải thích thói hành xử của mình là do áp lực của thi đua. Và chúng ta vội vàng kết tội chủ nghĩa thành tích trong giáo dục.

Đúng là, chủ nghĩa thành tích gây ra rất nhiều vấn nạn và hệ lụy cả trong và ngoài giáo dục. Nhưng việc này mà đổ lỗi cho chủ nghĩa thành tích, e chừng, không thật thuyết phục. Vì hầu hết thầy cô trong giáo dục đều bị áp lực thi đua và thành tích, nhưng có phải ai cũng hành xử dã man như cô đâu !

Vậy, do đâu ?
Trước hết, không thể chối cãi được, là do cá nhân cô. Cô đã quá thiếu yêu thương và quá thừa hung bạo, quá thiếu kiên nhẫn và quá thừa nóng giận nên đã hành xử như thế, và không chỉ với một học sinh này.

Nhưng, hình như hiện tượng này có nguyên ủy sâu xa hơn : ấy là thói chuyên chế, là lề thói giáo dục nặng tính chuyên chế. Nó có nguồn gốc từ truyền thống “yêu cho vọt ghét cho ăn”, nhưng được dung túng và bao che bởi một nền giáo dục không thực sự trân trọng những giá trị người.

Chuyên chế và độc tài nhiễm vào giáo dục với vô vàn biểu hiện và quan hệ. Trong quan hệ thầy trò, nó hiện ra thành lối giáo dục áp đặt, áp chế. Thầy bảo trò phải nghe. Nhất nhất. Cấm cãi.

Kẻ chuyên chế định ra một trật tự rồi bắt tất cả phải phục tùng trật tự ấy, dù rằng trật tự đó chưa hẳn đã hợp lý, hợp quy luật sự sống. Tuân thủ trật tự được xem là bổn phận, thậm chí, là đạo đức của con người. Nếu tuân thủ thì được xem là ngoan, là công dân tích cực. Nếu trái ý là hư, là thoái hoá biến chất, là tự diễn biến, là phải trừng phạt. Cách trừng phạt hiệu quả nhất là trừng trị bằng bạo lực. Dùng bạo lực để trừng trị khiến cho sợ hãi để duy trì trật tự là bảo bối của nền chuyên chế. Nó không biết rằng bạo lực là vũ khí tệ hại của kẻ không có sức mạnh thật sự.

Cô giáo này là hình ảnh rất chuẩn cho thói chuyên chế đó. Tất nhiên, không chỉ trong giáo dục.

2.

Tự dưng lại nhớ đến hoa súng

Chỉ nở mà không nổ
Yêu thương không sát thương
Vũ khí không sát khí
Là hoa súng trong vườn