NGÀY NÀY NĂM XƯA:

 21-10-1833: Ngày sinh 

Nhà khoa học người Thuỵ Điển 

Anphrét Bécna Nôben (Alfred Bernhard Nobel)

Nhà khoa học người Thuỵ Điển Anphrét Bécna Nôben (Alfred Bernhard Nobel) sinh ngày 21/10/1833.

Năm 1867, ông đã phát minh ra chất đi-na-mít, chất nổ có hiệu quả và dễ sử dụng đầu tiên, có thể dùng mở đường hầm xuyên núi.
Ông sống độc thân, chuyên tâm nghiên cứu khoa học. Khi qua đời năm 1896, Nôben để lại chúc thư: Đề nghị lập một quỹ lấy từ tiền lời của tài sản của ông để hàng năm trao giải thưởng cho các nhà bác học, nhà văn, nhà hoạt động xã hội, kinh tế có cống hiến xuất sắc cho loài người. Giải thưởng này mang tên Nôben.
Giải Nôben được lập ra từ năm 1901.
Trị giá mỗi giải từ 11 nghìn đến 30 nghìn bảng Anh.

1. Cậu bé chỉ học có 1 năm

Alfred Bernhard Nobel (1833-1896) là nhà khoa học kiệt xuất, nhà phát minh, nhà kinh doanh người Thụy Điển. Ngay từ nhỏ ông là một cậu bé ốm yếu, chỉ đi học có một năm. Nhưng do hứng thú với pháo hoa ông đã phát minh ra các loại thuốc nổ an toàn, được mệnh danh là "vua thuốc nổ". Ông đã giành được cả thảy 55 loại bản quyền phát minh sáng chế, ông xây dựng nhà máy của mình ở khắp nơi trên thế giới.

Những nhà máy này ngoài sản xuất thuốc nổ còn sản xuất lượng lớn các sản phẩm phụ, ông đã có cống hiến to lớn cho sự nghiệp phát triển khoa học của thế giới. Ông là người yêu chuộng hòa bình, ông đã dành phần lớn di sản của mình làm giải thưởng khoa học thế giới - Giải thưởng Nobel, thưởng cho những người có cống hiến xuất sắc trong các lĩnh vực vật lý, hóa học, sinh vật học, y học, văn học và sự nghiệp hoà bình.

Chỉ học có một năm

Cái tên Nobel mọi người trên thế giới ai cũng biết, đó không chỉ vì ông đã có những cống hiến kiệt xuất cho khoa học, mà càng quan trọng hơn là ông đã xây dựng nên giải thưởng Nobel nổi tiếng để thúc đẩy sự phát triển của khoa học, đó là phần thưởng khoa học cao nhất được thế giới công nhận.

Nobel đã có rất nhiều phát minh khoa học, nhưng mọi người chắc không nghĩ được rằng lúc nhỏ ông học có một năm.

Nobel lúc nhỏ sống ở Thụy Điển, cha là kỹ sư ngành cơ khí. Do làm ăn không tốt nên cuộc sống của họ rất khó khăn. Càng bất hạnh hơn là một trận hỏa hoạn đã thiêu trụi toàn bộ tài sản của gia đình ông, cuộc sống của họ hoàn toàn bế tắc, phải vay mượn để sống qua ngày. Nợ nần nhiều, cha ông quyết định rời bỏ quê hương sang Nga để kiếm sống.

Do cuộc sống khó khăn, tuổi trẻ của Nobel không được hoạt bát, hồn nhiên như những đứa trẻ khác: Lúc 8 tuổi mới được đi học và chỉ học có một năm rồi phải nghỉ. Sau đó việc làm ăn của cha ở Nga tốt lên, cả nhà Nobel chuyển sang Nga với cha. Vì không biết nói tiếng Nga nên Nobel và hai người anh trai không đến trường học được, phải mời một thầy giáo đến nhà dạy 3 anh em học tiếng Nga. Sau khi học tiếng Nga đến mức độ nào đó mới tiếp tục học các môn khác được. Nobel học tập hết sức cần mẫn, thành tích học tập rất tốt, được thầy giáo khen ngợi.

Về sau ông ra nước ngoài học tập, ông đã đến nhiều nơi như Đức, Pháp, Mỹ,... Ông giỏi tư duy, chăm chỉ học tập, đã học được rất nhiều tri thức, ông không chỉ học được tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Đức mà còn trở thành nhà hóa học. Lúc đó, nhà máy của cha ông đang sản xuất vũ khí và thuốc nổ, ông đã học tập và nắm vững đựoc cách sản xuất mìn, thuốc nổ trong nhà máy của cha, nghiên cứu thiết kế pháo lớn và máy hơi nước. Ông không chỉ nắm vững rất nhiều kỹ thuật công nghệ ứng dụng mà còn thuộc cách quản lý và sản  xuất ở một nhà máy.

Như vậy đấy, bằng con đường tự học Nobel dần dần trưởng thành và đã trở thành nhà khoa học, nhà phát minh.

2. Sự thật về chuyện không có giải Nobel toán học

Giải Nobel là giải thưởng danh giá giành cho các nhà khoa học xuất sắc đạt được thành tựu trong nghiên cứu của mình. Alfred Nobel để lại di chúc vào năm 1895 dành toàn bộ tài sản của ông cho những môn khoa học có “đóng góp xuất chúng cho nhân loại”, gồm y học, vật lý, hóa học, hòa bình và văn chương. Tuy vậy trong di chúc của ông không có giải Nobel cho toán học.

Đối với nhiều người, toán học là một môn khoa học rất quan trọng, là môn khoa học của khoa học và việc toán học không có tên trong di chúc của Nobel là bất công lớn với môn khoa học này. Có nhiều giả thuyết về lý do tại sao Alfred Nobel lại không di chúc cho Nobel Toán học.
Alfred Nobel thời trẻ
Alfred Nobel thời trẻ

Một trong những giả thuyết mà được nhiều người biết đến nhất là vợ của ông ngoại tình với nhà toán học nổi tiếng hồi đó có tên là Gosta Mittag-Leffler. Vì thế để trả thù, Alfred Nobel không để lại di chúc cho toán học. Rất nhiều người đã tin câu chuyện này và đây cũng là đề tài khá hấp dẫn để giải thích cho lý do trên. Tuy vậy có một sự thực là Alfred Nobel chưa bao giờ có vợ, vậy nên câu chuyện không có giải Nobel toán học vì vợ Nobel ngoại tình với nhà toán học là hoàn toàn không có thật.

Cũng liên quan đến nhà toán học Gosta Mittag-Leffler, có một phiên bản khác là nhà toán học này không ưa gì Alfred Nobel và ông là một nhà toán học xuất sắc nhất từ tại thời điểm đó. Nếu có giải Nobel về toán học thì có khả năng Gosta Mittag-Leffler sẽ đoạt giải. Gosta Mittag-Leffler là nhà toán học nổi tiếng cuối thế kỳ 19 đầu thế kỷ 20. Ông là người sáng lập ra tạp chí toán học danh tiếng Acta Mathematica và đóng vai trò quan trọng trong toán học. Thời điểm đó có hai nhà toán học giỏi hơn ông đó như Poincare và Hilbert nên khả năng để đoạt giải Nobel toán học vào lúc đó với ông là khó có khả năng xảy ra.

Hơn nữa gần như có ít mối liên hệ giữa hai người này. Nobel chuyển đến Paris sống vào năm 1865, còn thời điểm đó Gosta Mittag-Leffler còn đang là sinh viên và Nobel thì ít khi quay trở lại Thụy Điển.

Một giả thuyết khác nữa là Alfred Nobel không quan tâm tới toán học và có thể ông coi toán học là môn khoa học có tính thực tiễn mà nhân loại có thể hưởng được lợi ích. Đóng gióp cho lợi ích nhân loại là lý do chính mà giải Nobel được thành lập.

Một giả thuyết khác nữa là có một giải thưởng toán học danh tiếng tại thời điểm đó. Và nếu Alfred Nobel lập thêm một giải thưởng nữa thì sẽ phải cạnh tranh với giải này.

Ngoài ra còn có một số giả thuyết nữa nhưng có lẽ câu chuyện về một người phụ nữ đã phản bội ông để đi theo một nhà toán học có vẻ khá hấp dẫn. Vì vậy nó có sức lan truyền đến tận ngày nay. Và lý do tại sao vẫn không có giải Nobel toán học đến nay vẫn là một bí ẩn với chúng ta.